Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2011

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ-ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Β1. Οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας
Ο μαθητής για να κατανοήσει τις παρακάτω δραστηριότητες και να απαντήσει πρέπει να γνωρίζει ότι:

1.      Βαθμοί ενός επιθέτου είναι οι διάφορες μορφές που λαμβάνει ένα επίθετο, προκειμένου να δηλώσει διάφορα είδη και διάφορους βαθμούς σύγκρισης.
2.      Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις: θετικός, συγκριτικός, υπερθετικός. Από αυτούς ο συγκριτικός και ο υπερθετικός ονομάζονται παραθετικά του επιθέτου και σχηματίζονται μονολεκτικά (με μία λέξη) ή περιφραστικά (με δύο ή περισσότερες λέξεις).

α) Ο θετικός βαθμός του επιθέτου: είναι η απλή μορφή του επιθέτου, όπως το γνωρίζουμε, που δεν προσδιορίζεται δηλαδή από το συγκριτικό ή υπερθετικό βαθμό και φανερώνει απλώς ότι ένα ουσιαστικό (ή οποιαδήποτε άλλη λέξη) έχει κάποιο γνώρισμα, κάποια ιδιότητα (Ο Γιάννης είναι ταχύς αθλητής).

β) Ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου: είναι η μορφή που λαμβάνει το επίθετο όταν συγκρίνουμε δύο «μεγέθη», το ένα εκ των οποίων έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από το άλλο (Ο Γιάννης είναι ταχύτερος αθλητής από τον Κώστα). Η λέξη που χαρακτηρίζει το επίθετο λέγεται α΄ όρος σύγκρισης (Ο Γιάννης) και η λέξη η οποία χρησιμοποιείται ως βάση για τη σύγκριση λέγεται β΄ όρος σύγκρισης (Κώστα).


Σημείωση: Η σύγκριση μπορεί να λάβει τις εξής μορφές:
¨       Σύγκριση υπεροχής: ο α΄ όρος σύγκρισης υπερέχει ποσοτικά τού β΄ όρου (Ο Γιάννης είναι ταχύτερος αθλητής από τον Κώστα).
¨       Σύγκριση υστέρησης:  ο α΄ όρος σύγκρισης υστερεί ποσοτικά τού β΄ όρου (Ο Γιάννης είναι λιγότερο ταχύς αθλητής από τον Κώστα).
¨       Σύγκριση ισότητας: οι δύο όροι σύγκρισης είναι ίσοι (Ο Γιάννης είναι εξίσου/το ίδιο ταχύς αθλητής με τον Κώστα).



γ) Ο υπερθετικός βαθμός του επιθέτου λαμβάνει δύο μορφές:

              i.      Σχετικός υπερθετικός βαθμός (ή σχετικό υπερθετικό): είναι η μορφή που λαμβάνει το επίθετο όταν θέλει να φανερώσει πως ένα ουσιαστικό (ή οποιαδήποτε άλλη λέξη) έχει κάποιο γνώρισμα στον πιο μεγάλο βαθμό από όλα τα όμοιά του. Ο υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που σχηματίζεται ο συγκριτικός βαθμός με την προσθήκη του οριστικού άρθρου μπροστά του (Ο Γιάννης είναι ο ταχύτερος ή ο πιο ταχύς αθλητής μέσα στην ομάδα),

            ii.      Απόλυτος υπερθετικός βαθμός (ή απόλυτο υπερθετικό): είναι η μορφή που λαμβάνει το επίθετο όταν θέλει να φανερώσει πως ένα ουσιαστικό (ή οποιαδήποτε άλλη λέξη) έχει κάποιο γνώρισμα στον απόλυτο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά. Σχηματίζεται:

-       είτε μονολεκτικά (με την κατάληξη συνήθως –τατος, -η, -ο)
-       είτε περιφραστικά (πολύ ή πάρα πολύ + θετικός βαθμός), π.χ. «Ο Γιάννης είναι ταχύτατος αθλητής / Ο Γιάννης είναι πολύ ή πάρα πολύ ταχύς αθλητής».

Το απόλυτο υπερθετικό μπορεί να σχηματιστεί και με σύνθετες ή παράγωγες λέξεις, όπου το α΄ συνθετικό δηλώνει μια ιδιότητα στον απόλυτο βαθμό (θεοσκότεινος / ολομόναχος / κατακόκκινος / πανέξυπνος / υπεραισιόδοξος / τρισευτυχισμένος / πεντανόστιμο κ.λπ.).


Σημείωση: Όπως και ο συγκριτικός έτσι και ο υπερθετικός βαθμός μπορεί να λάβει τις εξής μορφές:
¨       απόλυτος υπερθετικός υπεροχής: π.χ. «Ο Γιάννης είναι ταχύτατος πάρα πολύ ή πολύ ταχύς) αθλητής»,
¨       απόλυτος υπερθετικός υστέρησης: π.χ. «Ο Γιάννης είναι  βραδύτατοςπάρα πολύ ή πολύ βραδύς) αθλητής»,
¨       σχετικός υπερθετικός υπεροχής: π.χ. «Ο Γιάννης είναι ο ταχύτερος / ο πιο ταχύς αθλητής μέσα στην ομάδα (ή που έχω γνωρίσει)» και
¨      σχετικός υπερθετικός υστέρησης: π.χ. «Ο Γιάννης είναι ο λιγότερο ταχύς αθλητής από όλους».



3.      Σχηματισμός των παραθετικών. Τα παραθετικά σχηματίζονται με τον ακόλουθο τρόπο:


ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ
(μονολεκτικών και περιφραστικών)
Θετικός βαθμός
Συγκριτικός βαθμός
Υπερθετικός βαθμός
-ος (πλούσιος)
-ότερος (πλουσιότερος) ή
πιο πλούσιος
1) -ότατος (πλουσιότατος) ή πολύ / πάρα πολύ πλούσιος (απόλυτο υπερθετικό)
2) ο + -ότερος (ο πλουσιότερος) ή ο πιο πλούσιος (σχετικό υπερθετικό)
-ύς (ταχύς)
­-ύτερος (ταχύτερος) ή
πιο ταχύς
1) -ύτατος (ταχύτατος) ή πολύ / πάρα πολύ ταχύς (απόλυτο υπερθετικό)
2) ο + -ύτερος (ο ταχύτερος) ή ο πιο ταχύς (σχετικό υπερθετικό)
-ής (επιμελής)
-έστερος (επιμελέστερος) ή πιο επιμελής
1) -έστατος (επιμελέστατος) ή πολύ / πάρα πολύ επιμελής (απόλυτο υπερθετικό)
2) ο + -έστερος (ο επιμελέστερος) ή ο πιο επιμελής
(σχετικό υπερθετικό)


Κάποια επίθετα σχηματίζουν με διαφορετικό τρόπο τα παραθετικά τους και γι΄ αυτό ονομάζονται ανώμαλα παραθετικά.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ
(Μονολεκτικοί τύποι)
Θετικός βαθμός
Συγκριτικός βαθμός
Υπερθετικός βαθμός
απλός,-η,-ο
απλούστερος,-η,-ο
απλούστατος,-η,-ο
καλός,-η,-ο
καλύτερος,-η,-ο
κάλλιστος,-η,-ο ή
άριστος,-η,-ο
κακός,-η,-ο
χειρότερος,-η,-ο
κάκιστος,-η,-ο ή
χείριστος,-η,-ο
κοντός,-η,-ο
κοντότερος,-η,-ο
κοντύτερος,-η,-ο
κοντότατος,-η,-ο
κοντύτατος,-η,-ο
λίγος,-η,-ο
λιγότερος,-η,-ο
ελάχιστος,-η,-ο
μεγάλος,-η,-ο
μεγαλύτερος,-η,-ο
μέγιστος,-η,-ο
μικρός,-η,-ο
μικρότερος,-η,-ο
ελάχιστος,-η,-ο
πολύς , πολλή , πολύ
περισσότερος,-η,-ο
δεν έχει
ταχύς,-εία,-ύ
ταχύτερος,-η,-ο
ταχύτατος,-η,-ο αλλά και
τάχιστος,-η,-ο


Κάποια παραθετικά είναι ελλειπτικά: ή δεν έχουν θετικό βαθμό, διότι σχηματίστηκαν από επιρρήματα ή αρχαίες προθέσεις (κατώτερος – κατώτατος / ανώτερος – ανώτατος / υπέρτερος – υπέρτατος), ή δεν έχουν υπερθετικό βαθμό  (προτιμότερος / προγενέστερος / μεταγενέστερος κ.λπ.).

4.      Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα τα οποία δεν παρουσιάζουν διαβαθμίσεις της έννοιας τους. Τέτοια επίθετα είναι όσα δηλώνουν:
-        ύλη (πήλινος, γυάλινος, μάλλινος, ξύλινος, ασημένιος κ.λπ.)
-        καταγωγή ή συγγένεια (κρητικός, ζακυνθινός, προγονικός, αδελφικός, πατρικός κ.λπ.)
-        τόπο (βουνίσιος, καμπίσιος, στεριανός, θαλασσινός κ.λπ.)
-        χρόνο (αυριανός, χθεσινός, καθημερινός, τωρινός, σημερινός, χειμωνιάτικος, καλοκαιρινός κ.λπ.)
-        κατάσταση που δεν αλλάζει (πρωτότοκος, δευτερότοκος κ.λπ.)
Αλλά και κάποια παράγωγα με πρόθημα το στερητικό α- ή ξε- , π.χ. «άγνωστος / ξεκάρφωτος» ή με κάποια παραγωγικά επιθήματα (-άρης / -ούρης, π.χ. «ζηλιάρης / λιγούρης).

5.      Παραθετικά επιρρημάτων: τρεις βαθμούς και άρα παραθετικά έχουν και τα επιρρήματα. Ως προς το σχηματισμό τους ακολουθούν τους εξής κανόνες:

α) Όταν τα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα, τότε σχηματίζουν τους τρεις βαθμούς μονολεκτικά και περιφραστικά ως εξής:
i.        Αν προέρχονται από επίθετα σε -ος, -η/-α, -ο (ωραίος, -α, -ο) και σε -ύς, -ιά, -ύ (βαθύς, -ιά, -ύ), τότε στο θέμα των βαθμών των επιθέτων προσθέτουμε την κατάληξη –α ή –ιά (ωραία – ωραιότερα ή πιο ωραία – ωραιότατα ή πολύ ωραία / βαθιά – βαθύτερα ή πιο βαθιά – βαθύτατα ή πολύ βαθιά / καλά – καλύτερα ή πιο καλά – άριστα ή πολύ καλά). Εξαίρεση αποτελούν τα επιρρήματα που προέρχονται από τα επίθετα πολύς και λίγος (πολύ – περισσότερο ή πιότερο – πάρα πολύ / λίγο- λιγότερο – πολύ λίγο ή ελάχιστα).  
ii.      Αν προέρχονται από επίθετα σε -ής, -ής, -ές (επιεικής, -ής, -ές), τότε ο θετικός βαθμός σχηματίζεται με την προσθήκη στο θέμα του θετικού βαθμού του επιθέτου της κατάληξης –ώς και ο συγκριτικός και υπερθετικός με την προσθήκη στο θέμα των αντίστοιχων βαθμών του επιθέτου τής κατάληξης –ά  (επιεικώς – επιεικέστερα ή πιο επιεικώς – επιεικέστατα ή πολύ επιεικώς).

β) Όταν προέρχονται από άλλες λέξεις ακολουθούν διαφορετικούς τύπους σχηματισμού των παραθετικών τους. Για παράδειγμα:
·         Τα τοπικά επιρρήματα σχηματίζουν μόνο περιφραστικά παραθετικά (κάτω – πιο κάτω – πολύ κάτω / έξω – πιο έξω – πολύ έξω / πίσω – πιο πίσω – πολύ πίσω / πάνω – πιο πάνω – πολύ πάνω κ.λπ. ).
·         Κάποια επιρρήματα δεν έχουν υπερθετικό βαθμό (ιδίως – ιδιαίτερα / μπροστά – μπροστύτερα / νωρίς – νωρίτερα / πρώτα – πρωτύτερα / ύστερα – υστερότερα), ενώ το επίρρημα γρήγορα έχει υπερθετικό το γρηγορότερο (γρήγορα – γρηγορότερα – το γρηγορότερο). Επίσης, το συγκριτικό επίρρημα αρχύτερα δεν έχει ούτε θετικό ούτε υπερθετικό βαθμό κ.λπ..  

6.      Παραθετικά μετοχών: όσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά, τα σχηματίζουν μόνο περιφραστικά (αγαπημένος – πιο αγαπημένος – πολύ αγαπημένος ή ο πιο αγαπημένος).

30 σχόλια:

  1. Ανώνυμος27 Μαΐου, 2012

    με βοηθησες παρα πολυ σε ευχαριστω! γραφω νεα την πεμπτη και ηθελα λιγη βοηθεια στους βαθμους των επιθετων και των επιρρηματων...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Παρακαλώ, καλή επιτυχία

      Διαγραφή
    2. Γεια σας εγω ειμαι μια μαθητρια τησ εκτης Δημοτικου. Μου φανηκανα πολυ χρησιμα και θα ηθελα να σας πω ενα μπραβο! Εχουμε και εμεισ ενα Blog το ekaiFigame.Blogspot.com λεγεται Ταξιδι στο κοσμο τησ εκτης.

      Διαγραφή
    3. mpravo tha episkauto auto to mplok

      Διαγραφή
  2. Ανώνυμος31 Μαΐου, 2012

    Συγχαρητήρια για το χρήσιμο ιστολόγιο! Είμαι φοιτητής και θα ήθελα να χρησιμοποιήσω σε εργασία μου κάποιες πληροφορίες σχετικά με τα παραθετικά ...Πώς μπορώ να κάνω βιβλιογρ. αναφορά στις πληροφορίες που δίνετε εδω; Υπάρχουν σε κάποιο από τα βιβλία σας ώστε να τις βρω κι από εκεί; Ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ΄ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.
      Ασφαλώς και μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις πληροφορίες.
      Βέβαια, το συγκεκριμένο κομμάτι θεωρίας προέρχεται από ένα βιβλίο μου για τη Β΄ Γυμνασίου, που είναι εδώ και δύο χρόνια υπό έκδοση!!!
      Άλλα κομμάτια βρίσκονται στα βιβλία που παρουσιάζονται στην αριστερή μπάρα.
      Μπορείς, ωστόσο, να κάνεις παραπομπή στο συγκεκριμένο blog
      Καλή επιτυχία και σταδιοδρομία

      Διαγραφή
    2. δεν το καταλαβαινω!$$$$$$$$

      Διαγραφή
  3. den exete ola ta para8etika poy 8elw.Ti na moykanete afou moy bazete ola ta eykola gia paidia deyteras dhmotikoy.Den 3erete ti ginaite sthn 6h taxh me to daskalo pou exoyme.sas afiervnv kai tragoudi: AIDEMALE CHICULATA CHIKY TA CHIKY CHIKY TA................

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. GEIA EIMAI H IDIA ME TA XALIA SXOLIA.......... EPI EYKAIRIA ME LENE MARIA . ETSI KAI GRAPSETE KANENA ASXHMO SXOLIO GIA EMENA THN EXETE ASXHMA.SAS MPAGLARVNW KAI TELEIWNW ME AYTO TO 8EMA.GEGE;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ANTE MH MOY ANEBEI TO AIMA STO KEFALI

      Διαγραφή
    2. HELLO MARIA SAYS TRUTH THINGS 4 U KANONISTE NA TA DIOR8OSETE

      Διαγραφή
  4. GEIA SOY AGNWSTE-H KAI SE EYXARISTW GIA THN YPOSTHRI3H AAAAAAAAAAA KAI ESEIS POY EXETE AYTO TO PRAGMA POY ONOMAZETE ISTOSELIDA ALA3TE TO FWNTO ELEOS DHLADH ELEOS.................................................................................................

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. GEIA MANTEPSE POIOS .... O MIMIKOS O GIATROS(1-0).RIGHT H MARIA EIMAI! EXW KALA NEA GIA ESAS .LOIPON STAMATAV NA ASXOLOYMAI EAN ESEIS XRHSIMEYSETE SE KATI ANTE GIATI O ALLOS O ANVNYMOS STIS 22 OKTVBRIOY DEN KATALABE TIPOTA... TVRA BEBAIA DEN JERV AN AYTOS EINAI SKRAPAS STAMA8HMATA H ESEIS DEN TO BOH8ATE KA8OLY ALLA NA 3ERETE OTI EGW EIMAI MA8HTRIA TOU 10 KAI SHMAIOFOROS THS 25hs MARTIOY KATALABES PISTEYV OTI EIMAI POLLH KALH MA8HTRIA AP TIS KALYTERES 8A ELEGA STH TA3H MOY

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. GEIA EXW NA ASXOLEIUV MAZI SAS ENA MHNA................ SAS ELEIPSA;;;;;;;;;;;;;;;;
    GIATI EMENA OXI.............STIS 30 OKTVBRIOY EGRAPSA OTI EIMAI POLY KALH MA8HTRIA.H TA3H MOU EXEI POLLES KALES MA8HTRIES KAI TA 5/6 TVN AGORIWN ERGAZONTAI MIAXAROULA(KAI DYO TROMARES ALLA AYTO EINAI ALLO 8EMA).TA 15/18 EINAI POLU KALOI MA8HTES TA 2/18 PROSPA8OYN KAI TO 1/18 PROSPA8EI LIGOTERO.AMA KANENA PAIDI 8ELEI NAPSAKSEI KATI ESEIS NOMIZETE OTI 8A TOUS XRHSIMEYSETAI;EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. nomizo then tha tous xrisimeusi kai poli alla kati tha vroun ;)

      Διαγραφή
  7. e kala mou fanikan spoudea ala ego alla gireva telospandon exo mia erotisi giati to onomasatai daskale ti einai touto;;;;;;; .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. eimai mathitria ths ekths ta3eis kai mou fanikan polu xrisima.Sas eyxaristo poly!!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. ΚΑΝΑΤΕ ΚΑΛΗ ΔΟΥΛΕΙΑ! ΜΟΥ ΦΑΝΗΚΑΝ ΠΟΛΥ ΧΡΗΣΙΜΑ! ΜΕ ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΣΕ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΒΑΘΜΟ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΟΥ ΓΡΑΦΩ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ. ΣΥΝΓΑΡΙΤΗΡΙΑ! ΣΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΩ ΝΑ ΑΝΑΡΤΗΣΕΤΕ ΚΑΙ ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕς ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΥΤΟ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ανώνυμος30 Μαΐου, 2013

    παρα πολυ καλο εσκισα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ανώνυμος03 Μαρτίου, 2014

    τελειο με βοηθησε πολυ ,να'στε καλα κυριε Βασιλη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ανώνυμος03 Μαρτίου, 2014

    να΄στε καλα κυριε Βασιλη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Κύριε Βασίλη καλησπέρα σας. Ἔχω μίαν ἀπορίαν ἐδὼ καὶ πολὺ καιρὸ, στὴν ὅποίαν ψάχνω νὰ βρὼ ἀπάντηση. Τὰ ἐπιῤῥήματα ἔχουν συγκριτικό βαθμό ή καὶ ὑπερθετικό; Δηλαδή εἶναι σωστὸ νὰ ποῦμε: Φέτος ἡ ἀγορὰ κινεῖται καλυτέρως ἐν συγκρίσει μὲ πέρυσι, λόγω τῆς αὐξήσεως μισθῶν καὶ εἰσοδημάτων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή