ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ / ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΡΗΜΑ

Β1  Οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ρήματος

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να ξαναθυμηθεί τη θεωρία της 4^ης και 5^ης ενότητας και να γνωρίζει ότι:

-       Οι πτώσεις δείχνουν τη σχέση που μπορεί να έχει ένα ουσιαστικό με το ρήμα του.

-       Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική (π.χ. Ο μαθητής γράφει).

-       Το αντικείμενο μπορεί να βρίσκεται, ανάλογα με το ρήμα, σε πτώση αιτιατική, (π.χ. «Γράφω την άσκηση») ή γενική (π.χ. «Η Μαίρη μοιάζει της μητέρας της»).

-       Το κατηγορούμενο βρίσκεται σε πτώση ονομαστική, όταν δίνει μια πληροφορία για το υποκείμενο, οπότε ονομάζεται κατηγορούμενο του υποκειμένου, (π.χ. Η Άννα είναι όμορφη») ή σε πτώση αιτιατική, όταν δίνει μια πληροφορία για το αντικείμενο, οπότε ονομάζεται κατηγορούμενο του αντικειμένου, (π.χ. «Ο φίλος μου θεωρεί την Άννα όμορφη»).

-       Ειδικότερα οι πτώσεις ως δείκτες για τη σχέση ουσιαστικού και ρήματος δηλώνουν:

¨      Η ονομαστική δηλώνει το υποκείμενο του ρήματος.

¨      Η αιτιατική μπορεί να δηλώνει: α) το αντικείμενο των μεταβατικών ρημάτων, είτε το άμεσο («Ο δάσκαλος άνοιξε το βιβλίο») είτε το έμμεσο («Ο δάσκαλος εξετάζει τον Πέτρο μαθηματικά»), β) το κατηγορούμενο του αντικειμένου («Ο φίλος μου θεωρεί την Άννα όμορφη»), γ) κάποια επιρρηματική σημασία, π.χ. τον τόπο («Φιλοξενούμε φίλους σπίτι μας»), το χρόνο («»Διαβάζω όλη τη μέρα»), το σκοπό («Πήγε κυνήγι»), το μέσο («Λουσμένοι φως κοιτάζουμε γύρω μας θαμπωμένοι»), την αξία («Πληρώνεται δέκα ευρώ την ώρα») ή το μέτρο διαφοράς («Κόντυνε τη φούστα  δέκα πόντους») και δ) μπορεί να είναι με πρόθεση και να δηλώνει έμμεσο αντικείμενο («Έδωσα το κινητό στον Κώστα»), κατηγορούμενο, προσδιορισμό επιθέτου και επιρρηματικός προσδιορισμός.

¨      Η γενική μπορεί να δηλώνει: α) το αντικείμενο (έμμεσο) ρημάτων («Η Μαίρη μοιάζει της μητέρας της») και τότε μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό («Η Μαίρη μοιάζει στη μητέρας της») και β) το πρόσωπο που δέχεται τις συνέπειες της ενέργειας του ρήματος και ονομάζεται γενική προσωπική («Μου είναι δύσκολο να σε ξεχάσω»).